بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی آبخوان دشت خوی

: دشت خوی در شمال غرب کشور و در شمال استان آذربایجان غربی گسترده شده است. شهر خوی مهم ترین شهر در این دشت محسوب می گردد. این منطقه جزء مناطق سرد و خشک محسوب شده و متوسط بارندگی آن 344 میلی متر می باشد. منابع آب سطحی منطقه عمدتأ شامل دو رودخانه ی قطور و الند می باشد. هدف از این پژوهش بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی دشت خوی و تعیین آلودگی فلزات سنگین در مناطق مختلف دشت می باشد. سفره های تحت فشار و نیمه تحت فشار به صورت ناپیوسته و موضعی در بخش های غربی و مرکزی دشت و سفره های آزاد را در همه نقاط مشخص شدند. جهت جریان آب زیرزمینی با توجه به خطوط هم پتانسیل از جنوب غرب به شمال شرقی دشت می باشد. به منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت خوی، علاوه بر جمع آوری اطلاعات صورت گرفته، 36 نمونه آبی از چاه های موجود در دشت نمونه برداری شد. پارامترهای هدایت الکتریکی و ph در محل نمونه?برداری و نیز با یون های اصلی (کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، کلر، سولفات، کربنات و بیکربنات)، یون های فرعی (نیترات و فلوراید) و عناصز جزئی (آرسنیک، آهن و مس) در آزمایشگاه آبشناسی گروه زمین?شناسی دانشگاه تبریز مورد آنالیز قرار گرفتند. ترکیب آب زیرزمینی در منطقه بیشتر از دو تیپ بیکربناته و کلروره تشکیل یافته است. به طور کلی تیپ منابع موجود در بخش های جنوبی و شرقی کلروره است و تیپ آب در بخش های غرب و شمال غربی دشت از نوع بیکربناته می باشد. نتایج حاصل از بررسی هدایت الکتریکی در منطقه نشان می دهد که به طور کلی هدایت الکتریکی از جنوب غرب به شمال شرق و شرق افزایش می یابد که منطبق بر جهت جریان آب زیرزمینی می باشد. در قسمت های شرقی و شمال شرقی (انتهای دشت) به دلیل قرار گرفتن در منطقه تخلیه، تبخیر از سطح آب زیرزمینی، تأثیر سازندهای تبخیری و پمپاژ آب، هدایت الکتریکی آبخوان بیشتر است. در بخش مرکزی نیز به دلیل ریزدانه بودن آبرفت و نفوذپذیری کم میزان هدایت الکتریکی افزایش نشان می دهد. با توجه به نتایج آنالیزهای هیدروشیمیایی مقادیر یون سدیم، کلر، آرسنیک و آهن در بعضی مناطق دارای غلظت بالاتر از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی (who) می?باشد. در کل می توان عامل اصلی این آنومالی ها را سازندهای زمین شناسی دانست. با توجه به آنالیز خوشه ای، نمونه های آنالیز شده در سه خوشه قرار گرفته اند که خوشه اول شامل اکثر نمونه ها بوده و هدایت الکتریکی کم تا متوسط دارند. خوشه دوم دارای هدایت الکتریکی زیاد و خوشه سوم نمونه های با هدایت الکتریکی خیلی زیاد را نشان می دهد. هر کدام از خوشه ها با توجه به محتوی فلزات سنگین و دیگر پارامترها نیز به زیرگروه های دیگری تقسیم شده اند. بر اساس روش آنالیز فاکتوری، سه عامل اصلی موثر بر هیدروشیمی منطقه مورد شناسایی قرار گرفت. عامل های اول و دوم تأثیر سازندهای زمین شناسی و روند تکاملی جریان آب زیرزمینی را نشان می دهند و عامل سوم متأثر از فعالیت های انسانی می باشد. در عامل نخست کلر، سدیم، سولفات، پتاسیم، آرسنیک، مس، آهن و هدایت الکتریکی و در مولفه دوم منیزیم، بیکربنات، فلوراید و اسیدیته موثر می باشد، در حالی که در مولفه سوم کلسیم و نیترات با همدیگر مرتبط بودند. در واقع عامل های اول و دوم منشأ زمین زاد و عامل سوم منشأ انسان زاد دارد.